Landbouwpraktijk en waterkwaliteit op landbouwbedrijven aangemeld voor derogatie in 2016

Samenvatting

In Nederland mogen agrarische bedrijven die aan specifieke randvoorwaarden voldoen, meer dierlijke mest op hun land gebruiken dan in de algemene norm van de Nitraatrichtlijn is voorgeschreven. Deze verruimde toepassing wordt derogatie genoemd. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en Wageningen Economic Research monitoren de gevolgen van deze derogatie op de waterkwaliteit op 300 bedrijven. Dat doen zij in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselveiligheid (LNV). Dit rapport beschrijft de monitoringsresultaten voor derogatiebedrijven in het jaar 2016 en de trend vanaf 2006.
Bedrijfsvoering
In 2016 hebben derogatiebedrijven gemiddeld evenveel dierlijke mest gebruikt als in 2015, namelijk 238 kilogram stikstof per hectare. Een derogatiebedrijf mag 230 of 250 kilogram stikstof per hectare uit graasdiermest gebruiken, afhankelijk van de bodemsoort en regio.
Verbeteringen in de bedrijfsvoering in de afgelopen jaren hebben er voor gezorgd dat er meer stikstof uit mest wordt gebruikt voor de aanwas en dus productie van gewassen: de indicator “stikstofbodemoverschot” is sinds 2006 met 16% gedaald wat inhoudt dat efficiëntie van het stikstofgebruik toeneemt. En hoe lager het stikstofbodemoverschot, des te minder nitraat kan uitspoelen naar het grondwater.
Grondwaterkwaliteit
Bij derogatiebedrijven is de uitspoeling van nitraat naar het grondwater sinds 2006 gedaald of gelijk gebleven. Sinds 2015 ligt de gemiddelde nitraatconcentratie van derogatiebedrijven in alle regio’s onder de EU-norm van 50 milligram per liter. Dit geldt voor regiogemiddelden, op bedrijfsniveau wordt de nitraatnorm soms nog wel overschreden. Maar het percentage derogatiebedrijven dat aan deze norm voldoet stijgt.
De hoogste nitraatconcentraties zijn in 2016 aangetroffen in de Lössregio (35 mg/l in bodemvocht) en in Zand-230 (36 mg/l). In deze regio’s komen veel gronden voor, waar nitraat in mindere mate in de bodem wordt afgebroken en daardoor meer kan uitspoelen naar het grondwater.