"We weten nog heel veel níet over zika"

Het zikavirus is al bekend sinds 1947, toen het voor het eerst werd ontdekt bij een resusaap in het Oegandese Zikawoud. Pas vorig jaar zorgde het voor wereldwijde ophef, toen het in Brazilië opdook. Behalve ‘zikakoorts’, bleek het daar – hoogstwaarschijnlijk - microcephalie (te kleine schedel, waardoor de hersenen in de verdrukking komen) bij ongeboren kinderen te veroorzaken. In Suriname werd het virus pas in oktober 2015 vastgesteld. "Het is dus nog niet duidelijk of het hier ook voor aangeboren afwijkingen bij baby’s zal zorgen", zo stelt entomoloog Koenraadt. "De eerste kinderen die na het verschijnen van het virus in Suriname zijn verwekt, zullen pas deze zomer worden geboren." Toch wilde Koenraadt nu al graag naar Suriname, voor een eerste, oriënterend onderzoek. "Samen met de Surinaamse entomologe Hélène Hiwat, die in 2011 in Wageningen promoveerde op malariabestrijding in Suriname, hebben we gekeken of het mogelijk is onderzoek op te zetten, en vooral: om daar financiering voor te krijgen." 

Surinaamse muggen vatbaar?

Eén van de belangrijke vragen die Koenraadt zou willen beantwoorden, gaat om de vatbaarheid van muggen in Suriname voor zika. "Dit virus wordt overgedragen door muggen van het geslacht Aedes. Dat zijn ook de muggen die de ziekten chikungunya en dengue overbrengen. In Wageningen hebben wij een zogeheten Biosafety III-lab. Dat is de op één na hoogste veiligheidsklasse van laboratoria, waar bijvoorbeeld onderzoek met gevaarlijke virussen kan worden gedaan. De Rotterdamse collega’s hebben inmiddels ook het virus zelf al geïsoleerd. Daarmee zouden wij goed kunnen onderzoeken of de muggen van de soort Aedes aegypti in Suriname in staat zijn om het zikavirus over te dragen."

Maagdelijke ecologie

Koenraadt benadrukt dat er nog heel veel niet bekend is over de overdracht van het zikavirus. "De biologie en de ecologie van virus en mug zijn nog vrij maagdelijk. Een eerste prioriteit zou zijn om in Suriname muggen te vangen en de besmettingsgraad vast te stellen. Voor dergelijk onderzoek willen we nu financiering gaan zoeken. Voor bijvoorbeeld de Europese Unie is dit onderzoek niet alleen een vorm van ontwikkelingssamenwerking. Het is ook in het belang van de Europese landen, zeker nu bekend is geworden dat het virus waarschijnlijk ook seksueel overdraagbaar is."

Vaccin of genetisch gemodificeerde mug?

Behalve aan het fundamentele onderzoek rond de biologie van het virus en de overdracht, werkt Koenraadt samen Gorben Pijlman van het Laboratorium voor Virologie ook aan mogelijke bestrijdingsmogelijkheden. Koenraadt: "Een vaccin zou een voor de hand liggende optie zijn, maar dat bestaat nog niet. Het laboratorium doet daar nu de eerste studies naar. Een andere optie is om de muggen aan te pakken die voor de overdracht zorgen. Dan kun je denken aan het breed bestrijden van muggen met biologische middelen of insecticiden. Er wordt ook al gedacht over het uitzetten van genetisch gemodificeerde, steriele Aedes-muggen. Dat soort maatregelen ligt in Europa misschien gevoelig, maar als je daadwerkelijk met aangeboren afwijkingen bij pasgeboren baby’s te maken krijgt, worden die bezwaren waarschijnlijk snel minder."