Schooluitval is een nog steeds groeiend probleem in onze samenleving. Er zijn de afgelopen jaren verschillende initiatieven ontplooid om hier wat aan te doen. Een van die initiatieven betreft de onderwijszorgboerderij, boerderijen die zowel zorg als onderwijs bieden. Het hoofddoel van het huidige onderzoek was na te gaan op welke manier onderwijszorgboerderijen bijdragen aan het verder voorkomen van uitval en een gunstiger toekomstperspectief van risicoleerlingen. Hiervoor werd gekeken naar de programma’s op verschillende onderwijszorgboerderijen, kenmerken van de leerlingen die instromen, hun ontwikkeling tijdens de boerderijperiode en wat daaraan bijdraagt.

Aan het onderzoek namen 56 leerlingen deel die startten op één van de 11 deelnemende locaties. Hun ouders vulden bij aanvang, tussentijds en bij afsluiting vragenlijsten in over het sociaal-emotioneel functioneren van hun kinderen, de door hen meegemaakte stressvolle gebeurtenissen en door henzelf ervaren opvoedingsbelasting. Leerkrachten of andere begeleiders op de boerderijen vulden vragenlijsten in over het sociaal-emotioneel en cognitief functioneren van de leerlingen. Daarnaast werden voor 21 leerlingen interviews gehouden met leerkrachten, ouders en leerlingen zelf waarbij dezelfde onderwerpen aan bod kwamen, maar vooral werd ingegaan op werkzame elementen. Het onderzoek liep van augustus 2021 tot augustus 2023.

Bijna driekwart van de leerlingen heeft voor hun komst naar de boerderij een of meerdere perioden thuisgezeten. Meer dan de helft van de leerlingen komt van het speciaal onderwijs. Ruim een derde heeft een licht verstandelijke beperking (IQ < 85). Bijna 60% heeft een grote leerachterstand op de basisvaardigheden lezen, spellen en rekenen, 70% kent tekortschietende executieve functies, zoals grote prikkelgevoeligheid, geringe emotieregulatie en weinig taakgerichtheid. Leerkrachten en ouders zien bij ruim 66% van de leerlingen duidelijke problemen in het sociaal-emotioneel
2 | Onderzoek naar onderwijszorgboerderijen voor leerlingen die op school zijn uitgevallen
functioneren. Voor het merendeel zijn dit internaliserende problemen zoals teruggetrokken gedrag en depressie. Kenmerken van autisme blijken bij meer dan de helft van de leerlingen voor te komen. ADHD, angst en hechtingsstoornis komen bij rond een kwart tot een derde van de leerlingen voor. Ook is er bij bijna 30% van de leerlingen sprake van trauma. Al met al is er sprake van complexe problematiek van vaak langdurige aard.