Project

Natuurkalender brengt effecten klimaatverandering op natuur in beeld

Natuurlijke processen zoals bloei van bomen en de start van vogeltrek vinden elk jaar in een vaststaande periode plaats.

gans




Zo vormen ze een natuurkalender. Op www.natuurkalender.nl worden waarnemingen van jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur verzameld. Met deze gegevens worden effecten van klimaatverandering op de natuur en de gevolgen daarvan in kaart gebracht.

De Natuurkalender is een initiatief van de Leerstoelgroep Milieusysteemanalyse van Wageningen University en het VARA-radioprogramma Vroege Vogels. Het is een waarnemingsprogramma dat zich bezighoudt met waarnemen, analyseren, voorspellen en communiceren van jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur. Deze tak van wetenschap heet fenologie. Voorbeelden van die jaarlijks terugkerende verschijnselen zijn het moment van bloei, bladontplooiing en bladval bij planten, maar ook de start van vogeltrek en het verschijnen van vlinders en andere insecten. Fenologie hoeft niet per se  bedreven te worden door wetenschappers. Iedereen kan het, desnoods in de eigen achtertuin. De Natuurkalender wordt dan ook samengesteld met veel hulp van waarnemers; mensen uit heel Nederland die doorgeven dat fruitbomen in bloei staan, ze een eerste egel of ringslang hebben gesignaleerd of de eerste vlinder hebben zien vliegen. Deze waarnemingen worden doorgegeven via de website van de Natuurkalender.

Waarnemingsprogramma

Natuurkalender brengt, aan de hand van het waarnemingsprogramma, ecologische veranderingen in kaart. Hoofddoelen daarbij zijn:

  • Het vergroten van het inzicht in de gevolgen van verandering in weer en klimaat voor de natuur in Nederland
  • Het vergroten van de betrokkenheid van mensen bij de natuur in hun directe omgeving
  • Het in kaart brengen van de gevolgen van veranderingen in de natuur voor gezondheid, landbouw en groenbeheer
  • Het helpen van de samenleving bij het aanpassen aan de veranderingen in de natuur
  • Het ontwikkelen van interactieve ecologische educatieprogramma's voor scholieren en volwassenen

Veranderingen in de natuur

Een voorbeeld dat illustreert waarom het belangrijk is om veranderingen in de natuur in kaart te brengen, is de opmars van de eikenprocessierups. Deze soort komt sinds het begin van de jaren negentig voor in Nederland en rukt steeds verder op. De rups heeft brandharen, deze leveren gevaar op voor de gezondheid. Informatie uit de Natuurkalender wordt gebruikt om te registreren wanneer en waar de rups voorkomt en mensen over het diertje te informeren en te waarschuwen. Maar de informatie wordt ook gebruikt om de rups adequaat te kunnen bestrijden. Zo komen een aantal doelen van de Natuurkalender samen.

Klimaatverandering

De Natuurkalender bestaat sinds 2001 en heeft vele partners. Via de site worden waarnemingen van 7000 mensen over 227 soorten doorgegeven.

Voordat de Natuurkalender van start ging, werden in Nederland ook al fenologische waarnemingen gedaan. Er zijn al gegevens van de bloei van sneeuwklokjes uit 1868. Met waarnemingen uit het verleden en gegevens uit de Natuurkalender kan een steeds beter beeld worden geschetst van gevolgen van klimaatverandering voor de Nederlandse natuur. Bijvoorbeeld in relatie tot gezondheid of de landbouw. Daarbij wordt ook gekeken naar hoe het best met deze gevolgen kan worden omgegaan.