Persbericht
Epidemiologisch voedingsonderzoek moet doorgaan ondanks gebrek aan financiering
Dat oude studies geen nieuwe resultaten kunnen opleveren en daarom geen financiering verdienen wordt gelogenstraft door de opbrengst van langlopend epidemiologisch voedingsonderzoek. Hoe zouden we anders weten dat inwoners van Kreta gemiddeld zes jaar ouder worden dan inwoners van Zutphen door verschillen in eet- en leefpatroon. Of dat het eenmaal per week eten van vette vis helpt bij het voorkomen van hart- en vaatziekten. Dat zegt prof. Daan Kromhout bij zijn afscheid op 16 april als hoogleraar Volksgezondheidsonderzoek aan Wageningen University.
Vanaf het begin van zijn wetenschappelijke loopbaan heeft prof. Daan Kromhout zich bezig gehouden met de rol die het eet- en leefpatroon heeft bij het veroorzaken en het voorkomen van hartaanvallen. In zijn afscheidsrede Of fats and foods doet hij uitgebreid verslag van onderzoek van tientallen jaren op dit terrein waarin hij een voortrekkersrol heeft vervuld. Toen hij 30 jaar geleden hoogleraar werd hoopte Kromhout oorzaken van hart- en vaatziekten te ontdekken die een gevolg waren van voeding en leefstijl. Nu stelt hij vast daarin slechts gedeeltelijk geslaagd te zijn. Het bewijs dat omega-3 vetzuren uit vette vis beschermen tegen hart- en vaatziekten, is niet geleverd. Het onderzoek naar flavonoïden die een beschermende rol spelen hij hart- en vaatziekten staat nog in de kinderschoenen en dat hetzelfde geldt voor voedingspatronen. Waarmee Kromhout wil zeggen dat epidemiologisch onderzoek ondanks de weerstand en gebrek aan financiering hard nodig is en gewoon door moet gaan.
Zeven Landen Studie
In Nederland ging Daan Kromhout in 1978 de zogeheten Zutphen Studie leiden, waarbij honderden mannelijke inwoners van Zutphen vanaf 1960 werden gevolgd wat betreft hun eet- en leefpatroon en hun gezondheid, met name hart- en vaatziekten. Hij werd een van de leidende figuren van de zogeheten Zeven Landen Studie waarin vergelijkbaar onderzoek werd gedaan in de VS, Finland, Italië, voormalig Joegoslavië, Griekenland en Japan. De Zeven Landen Studie, die meer dan vijftig jaar omvat, heeft een schat aan informatie – tien boeken en meer dan 500 publicaties – opgeleverd rond de oorzaken van hart- en vaatziekten (www.sevencountriesstudy.com).
Kort samengevat liet deze studie zien dat cholesterol in het bloed, bloeddruk en diabetes evenals voeding, lichamelijk activiteit, roken en alcohol belangrijke voorspellende factoren zijn van hart- en vaatziekten.
Alpha Omega Trial
In 2010 werden de resultaten gepubliceerd van de Alpha Omega Trial, het eerste, dubbelblinde voedingsinterventie-onderzoek naar de effecten van omega-3 vetzuren op hart- vaatziekten. Aan dit onderzoek werkten bijna 5,000 hartpatiënten uit 32 Nederlandse ziekenhuizen mee. Kromhout was leider van dit onderzoek, dat werd uitgevoerd met verrijkte margarines. In het onderzoek werden geen gunstige gezondheidseffecten van de als 'gezond' te boek staande omega-3-vetzuren geconstateerd. Kromhout concludeert in zijn afscheidsrede dat 30 jaar onderzoek naar de relatie tussen vis, omega-3 vetzuren en fatale hartziekten heeft geleerd dat bij gezonde mensen het eenmaal per week eten van vette vis het risico op fatale hartziekten verlaagt maar dat het aanvullend aanbieden van omega-3 vetzuren aan hartpatiënten die volgens de laatste medische inzichten worden behandeld het risico op hart- en vaatziekten niet verder terugdringt.
Flavonoïden
Een ander terrein waarop Kromhout c.s. meer dan 25 jaar onderzoek deed was dat naar flavonoïden en hart- en vaatziekten. Flavonoïden komen onder meer voor in thee, chocola en appels. Onlangs heeft het team van Kromhout in een interventie-onderzoek laten zien dat de flavonoïde epicatechine risicofactoren voor hart- en vaatziekten gunstig beïnvloedt. Hoewel het onderzoek naar flavonoïden tot nu toe veelbelovende resultaten heeft opgeleverd, staat het nog in de kinderschoenen, stelt hij.
Voedingspatroon en leefstijl
De Zutphen en de Zeven Landen Studie toonden volgens prof. Kromhout aan dat het traditionele Mediterrane voedingspatroon van de zestiger jaren, bestaande uit veel olijfolie, volkorenbrood, groente, fruit, peulvruchten, regelmatig vis en niet teveel rood vlees en zuivelproducten gunstig is, niet alleen voor hart- en vaatziekten maar ook voor alle doodsoorzaken. Die risico´s lagen hoger in het noorden van Europa (Finland en Nederland) waar het voedingspatroon toentertijd meer vlees, volle melk, boter, harde margarine en suiker bevatte. De afgelopen 50 jaar was de gemiddelde overleving voor Kretenzers met 81,6 jaar volgens Kromhout dramatisch hoger dan voor mannen in Zutphen, met gemiddeld 75,9 jaar. Overigens is het voedingspatroon, zegt hij, niet de enige factor die van belang is voor gezond ouder worden. Ook niet roken, voldoende bewegen en een matige alcoholconsumptie zijn belangrijk voor een betere kwantiteit en kwaliteit van leven.