Persbericht
Burgerinitiatieven: ambities genoeg maar lang niet altijd met resultaat
Burgerinitiatieven, waarbij burgers zich inzetten voor hun leefomgeving, volgen veel strategieën maar die leiden lang niet altijd tot het gewenste resultaat. Ze richten zich te vaak op brede thema’s, zoals ‘leefbaarheid’ en ‘voorzieningen’, waardoor een gerichte aanpak ontbreekt. Inhoudelijk hebben de initiatieven ambities genoeg, maar de ideeën realiseren blijkt vaak een brug te ver. Dit blijkt uit onderzoek van Wageningen University naar burgerinitiatieven in Noord-Holland.
Lokale politici en bestuurders bezigen graag termen als ‘Doe-democratie’, ‘actief burgerschap’ en ‘de participatiesamenleving’. Burgers die zich willen inzetten voor hun eigen leefomgeving en zich organiseren in een burgerinitiatief, worden verwelkomd. Maar op welke doelen richten deze burgerinitiatieven zich eigenlijk? Welke strategieën hanteren ze daarbij? En wat is het effect van deze strategieën? Op die vragen richtten zich de onderzoekers van Wageningen University. Zij stelden vast dat initiatieven vaak blijven hangen in visievorming, het zoeken naar draagvlak binnen de lokale gemeenschap en het beïnvloeden van formele besluitvorming. Voor het realiseren van hun eigen plannen kijken ze al snel weer naar ‘de gemeente’. Het resultaat is een impasse waarbij gemeenten en burgerinitiatieven elkaar gevangen houden.
Verlammend
Burgers verenigden zich van oudsher om op te komen voor het belang van hun eigen dorp of wijk, veelal gestimuleerd door de gemeente. Die heeft behoefte aan een centraal aanspreekpunt richting de dorps- of wijkbewoners.
Nu de opgaven in het lokaal bestuur veranderen, mede door bezuinigingen en de decentralisaties in de zorg, vinden deze burgerinitiatieven en gemeenten elkaar opnieuw. Daarbij ontstaat vaak een verlammende wens tot consensus, zowel binnen de eigen gemeenschap als naar potentiële samenwerkingspartners, zeggen de onderzoekers.
Burgerinitiatieven willen zich graag inzetten voor hun eigen gemeenschap, maar gaan daarbij vaak vanuit hun ‘oude’ rol als belangenbehartiger op zoek naar een breed draagvlak voor plannen. Daarmee gaan ze onbedoeld voorbij aan de meervoudigheid van visies en belangen binnen de lokale gemeenschap, de continue verandering hiervan en de onmogelijkheid deze eenduidig vast te leggen en te behartigen. De focus op het definiëren en invullen van containerbegrippen als ‘leefbaarheid’ en ‘voorzieningen’ werkt dan ook verlammend: het wordt niet concreet en biedt weinig handvatten voor concrete acties.
Tegelijkertijd koesteren gemeenten hoge verwachtingen jegens burgerinitiatieven en praten daarom graag mee. Het gevolg van deze nauwe betrokkenheid is echter dat burgerinitiatieven voor de uitvoering en financiering van hun plannen ook weer naar de gemeente kijken. Omdat burgerinitiatieven zich vooral op de gemeente richten, hebben beide partijen elkaar op de lange termijn weer nodig. Een ‘alles-of-niets-strategie’ is daarmee uitgesloten.
Aanbevelingen
De onderzoekers bevelen burgerinitiatieven aan bewust doelgerichter te werk te gaan door concrete ideeën en projecten uit te werken. Burgerinitiatieven staat een veelheid aan effectieve strategieën ter beschikking, mits deze doelbewust worden afgestemd op tijd en plaats. De organisatievorm is dan een middel en wordt geen doel op zich. Burgerinitiatieven moeten zélf het proces organiseren en op zoek gaan naar nieuwe samenwerkingspartners. De gemeente dient alleen betrokken te worden wanneer kennis van gemeentelijk beleid nodig is of vergunningen aangevraagd moeten worden. Door ideeën op korte termijn te realiseren, ontstaat vertrouwen bij andere partijen en worden nieuwe middelen gemobiliseerd.
Het onderzoek naar burgerinitiatieven in Noord-Holland is mede tot stand gekomen door een subsidie van de provincie Noord-Holland in het kader van de Provinciale Sociale Agenda 2012-2015. Voor het onderzoek zijn een aantal burgerinitiatieven langere tijd gevolgd en is een online enquête uitgezet onder een groot aantal initiatieven.