Professor Marleen Onwezen: ‘Effectievere interventies zijn mogelijk voor duurzamer consumentengedrag’

De leerstoel creëert nieuwe wetenschappelijke inzichten en meer mogelijkheden voor samenwerking. Onwezen: “Duurzame voedselkeuzes gaan de kern van mijn werk zijn, maar we gaan ook kijken in hoeverre we kunnen zorgen dat er herhaling optreedt, dus dat het gedrag gaat beklijven over de tijd en ook hoe het kan uitspreiden over andere contexten en domeinen. Bijvoorbeeld thuis versus in de kantine en minder vleesconsumptie versus keuze voor producten met ecolabel of op de fiets gaan.”

Kansen

Onwezen refereert aan studies naar de acceptatie van consumenten als het gaat om alternatieve eiwitten. “Vaak willen mensen wel minder vlees eten, maar gebeurt het niet. Gemak en prijs komen dan bovendrijven als bewuste beweegredenen, maar in onderzoek zien we dat emoties en sociale omgeving ook heel belangrijk zijn. Dat biedt kansen.” Ze gelooft dat de rol van consumentengedrag op dit moment wordt onderschat en dat er veel effectievere interventies mogelijk zijn om duurzame besluitvorming te ondersteunen.

Meer impact

In de komende jaren wil Onwezen nieuwe manieren vinden om de impact van haar werk te vergroten en expertises binnen Wageningen te verbinden. “Hoe kunnen we alle gave mechanismen vanuit Behavioural Economics inzetten om de impact te vergroten? Dat is geen gemakkelijke vraag die ik even ga oplossen. Het is wel de vraag die er nu is en die in kleine, interessante studies terugkomt, maar ook weer vervliegt. Hoe kunnen we zorgen dat een interventie niet alleen een vluchtige impact heeft, maar dat interventies het vuurtje verder aanwakkeren, zodat het blijft branden? Als we zo kunnen nadenken over interventies die beklijven over de tijd, hebben we zoveel meer impact.”

Worstelingen

Ze herkent de worstelingen van mensen. “Ik ben vier jaar geleden gestopt met vlees eten, omdat ik het niet meer aan mezelf kon uitleggen. Nu worstel ik nog met kaas. Ik vind kaas ontzettend lekker, maar weet ook veel te goed wat de impact is op het milieu en dat het niet zo gezond is. Dit soort worstelingen zie je op veel plekken en bij veel mensen. In de eiwittransitie is het niet zo dat we allemaal moeten stoppen met vleesconsumptie. Die discussie is soms wat gechargeerd. De een kiest voor minder vaak vlees in een grote portie, terwijl voor de ander vlees echt bij de avondmaaltijd hoort maar dan met een kleinere portie. Verschillende oplossingen zijn mogelijk.”

Kantelpunt

Onwezen is altijd gefascineerd geweest door menselijk gedrag. “Ik ben ontzettend geïnspireerd door het brein en wil begrijpen waarom mensen doen wat ze doen. Ik vind het ook gaaf als er iets gebeurt met alle kennis. Als je de inzichten inzet om transities te ondersteunen.” Volgens Onwezen komen we op een dag op een kantelpunt en dan kan het hard gaan. “Het gaat nu te langzaam. We weten veel en zien het belang van alle veranderingen, maar er gebeurt zo weinig. Tegelijkertijd zie ik hoopvolle dingen. Zo is de manier waarop consumenten tegen duurzaamheidsissues aankijken enorm veranderd. De acceptatie groeit en dat is de start van een transitie. Gedrag verandert niet van een op de andere dag, maar ik zie wel beweging.”

Over Marleen Onwezen

Marleen Onwezen groeide op in Tiel, studeerde sociale psychologie aan de Universiteit van Tilburg, behaalde een master in economische psychologie en ging in 2009 aan de slag bij Wageningen Economic Research (WEcR). Na een jaar ging ze in deeltijd promoveren bij de groep Economie en huishouden aan de Wageningen Universiteit. In 2014 promoveerde ze op emoties en duurzame consumentenkeuzes. Nu is ze thema-ambassadeur consumentenwetenschappen en expertiseleider voor zowel WEcR als WFBR, en geeft leiding aan grootschalige projecten over consumentenkeuzes voor duurzame en gezonde voeding. Ze is boegbeeld van de Nederlandse Wetenschapsagenda (NWA) competente consumenten, zit in een adviescommissie voor duurzame consumentenkeuzes voor de ministeries en in de adviesraad van het FoodEducationPlatform. Ook maakt ze deel uit van het kernteam gezonde en veilige voedselsystemen van de WUR.

Bruggen bouwen

Onwezen houdt van samenwerken. “Dat maakt alles beter en leuker.” Ze ziet de nieuwe kans als een mogelijkheid om allemaal nieuwe verbindingen te leggen, of te versterken. Het versterken van de samenwerking tussen de universiteit en Wageningen Research, het verbinden van wetenschap en maatschappij en het verbinden van economie en psychologie. Ze kijkt er naar uit om hiermee aan de slag te gaan.