Diagnose mond-en-klauwzeer

Deze test geeft binnen 5 uur uitslag. Een nadeel van deze test is dat er een behoorlijk grote hoeveelheid virus aanwezig moet zijn om het virus hiermee aan te ronen. De test is dus niet zo gevoelig en bij een negatieve uitslag zal er altijd vervolgonderzoek (virusisolatie) moeten plaatsvinden (zie 2).

Voor deze test wordt een celkweek gebruikt. Dit gebeurt in twee passages van twee dagen. Een cytopathogeen effect (dode cellen) kan duiden op de aanwezigheid van een virus. De antigeen ELISA-test (zie 1) kan dan uitwijzen of MKZ-virus aanwezig is. Dus na + 5 dagen is er een uitslag. In een aantal gevallen is deze uitslag onduidelijk en moet de test opnieuw worden gedaan. In dat geval is er dus na ongeveer 10 dagen een uitslag.

Deze methode wordt alleen in het uiterste geval gebruikt, bijvoorbeeld wanneer het onderzoeksmateriaal ondanks sterke verdenking (epidemiologisch of klinisch) negatief blijft. Het materiaal van het verdachte bedrijf wordt ingespoten in de tong van een levend kalf. Als er virus aanwezig is, zal dit zich vermeerderen en zal bij het dier blaarvorming op de tong plaatsvinden. Dit blaarwandmateriaal kan vervolgens met de ELISA-test (zie 1) worden onderzocht. Indien het dier geen blaarvorming te zien geeft, wordt twee weken na infectie bloed getapt. Dit monster wordt op antilichamen onderzocht (zie onder 2, dit duurt 5 dagen). Uiteindelijk zal er na vier weken een definitieve uitslag zijn.

Deze test wordt uitgevoerd op van infectie verdacht materiaal en geeft na vijf uur uitslag. Deze test wordt gebruikt om extra informatie te verkrijgen bij een bedrijf dat sterk verdacht blijft op basis van de kliniek, maar waar een officiële test geen positieve uitslag heeft opgeleverd.

Dit gebeurt via serologie, het onderzoek van serum (de vloeistof die overblijft bij de stolling van bloed). Dit type onderzoek geeft aan of dieren langer dan 5-7 dagen ervoor geïnfecteerd (of gevaccineerd) zijn. Bij acuut zieke dieren heeft deze test geen zin, want die hebben nog geen antilichamen. Hiervoor zijn de onderstaande testmethodes beschikbaar.

Deze is een bewerkelijke, handmatige test die uit twee stappen bestaat. De eerste stap is de screening: het uitzeven van de positieve monsters uit een grote groep van negatieve monsters; duur: vijf dagen. Bij een positieve uitslag is een monster verdacht en volgt de tweede stap: bevestiging van het positieve monster in een virusneutralisatietest tegen twee of meer MKZ-stammen; duur: weer vijf dagen. De definitieve zekerstelling duurt dus tien dagen. De test kan overigens niet onderscheiden tussen antilichamen als gevolg van een vaccin en antilichamen als gevolg van infectie.

Deze test die op een pipetteerrobot kan worden uitgevoerd, geeft binnen een dag uitslag, maar geeft veel vals-positieve uitslagen (10%) die moeten worden bevestigd met behulp van de virusneutralisatietest. Bij deze test is geen onderscheid mogelijke tussen vaccinatie en infectie.

Wanneer wordt de diagnose MKZ gesteld?

• Bij een positieve antigeen ELISA-test (zie 1);
• Bij een positieve uitkomst van de viruskweek (zie 2);
• Bij een positieve uitkomst van de virusneutralisatietest (zie 5) op materiaal van een bedrijf waar klinische symptomen zijn waargenomen of van een bedrijf waar op basis van epidemiologisch onderzoek de aanwezigheid van het MKZ-virus zeer waarschijnlijk is.

Als de virus- of antigeendetectie geen positieve uitslag heeft opgeleverd en er ook serummonsters zijn ingestuurd, dient ook de serologie te worden afgewacht voordat een definitieve einduitslag volgt. Bovendien wordt er van klinisch verdachte bedrijven vaak met een interval van enkele dagen weer nieuw materiaal opgestuurd. In dat geval begint de procedure weer van voren af aan.

Waarom duurt het soms zo lang voor er MKZ wordt aangetoond?

Als dieren klinische verschijnselen vertonen, kan, als er voldoende blaarwandmateriaal is, binnen een dag de diagnose MKZ gesteld worden (test 1). Meestal duurt het echter veel langer voordat er een uitslag bekend is. Zo moet bij virusisolatie (test 2) rekening gehouden worden met een kleine twee weken.

Aangezien mond-en-klauwzeer zeer besmettelijk kan zijn, moet het virus zo snel en volledig mogelijk worden geïsoleerd. MKZ is een Veewetziekte en daarom aangifteplichtig. Dierenarts en veehouder zijn verplicht verdachte verschijnselen direct te melden. Bij een uitbraak voert het ministerie de bestrijding uit en schakelt Wageningen Bioveterinary Research over tot crisisorganisatie.